Аредактор хада: Ахра Анқәаб
Аҭел: 26-15-94 Адкыларҭа: 226-15-75
Аелектронтә адрес: apsnygazeta@mail.ru

«Апснымедиа» адиректор хада: Џьопуа Р.Р.
Аҭел: +7 (840) 226-89-89
Аелектронтә адрес: apsnymedia@gmail.com

Этот музеи-скромная, но очень искренняя дань памяти, выдающихся сынов Абхазии, защитивших свою Родину от агрессора.
Экспонаты музея «Абазгия» вызывают не только чувство щемящей боли утраты, но и великой гордости и благодарности. Вечная память Героям Слава тем, кто стоял вместе с нами плечом к плечу.Благодарю всех тех кто создал музеи «Абазгиа». Пусть воцарится мир и спокойствия на нашей прекрасной Родине.
Вл. Арӡынба
20. Х. 1995 г.
Ақалақь Фырхаҵа Гәдоуҭа Аԥсны Аџьынџьтәылатә еибашьра анеилга ашьҭахь аҭоурыхтә хыбрақәа рацәан. Ана-ара анаԥшҩы илаԥш иҵашәоз, ҳҭоурых уагәылазхалоз, аха иахьа урҭ акыр имаҷхеит изыхҟьазаалак.
Аԥсны Аџьынџьтәылатә еибашьра иалагаанӡа 1987 шықәсазы ашәҟәҭыжьырҭа «Алашара» аҟны редакторс аус зуан. Усҟан Гәдоуҭа араион акультура аҟәша аиҳабыс иҟаз Владимир Иналиԥа Аҟәа дааит. Аҳәара ҟаиҵеит Гәдоуҭаҟа аусура сиасразы: – Гәдоуҭа араион дууп, ақалақь агәҭаҿы амузеи ааҳартыр ҳҭахуп, аматериал рацәоуп, быцхыраара ҳаҳәоит – иҳәеит.
Азныказы исҳәо сҿамшәо саанхеит. Аха аидеиа даара исгәаԥхеит. –
Аамҭа ахәыцразы исыман… Гәдоуҭаҟа амузеи аԥҵаразы схынҳәит,1987 шықәса лаҵарамза 15 рзы Гәдоуҭатәи акультуратә Хан асахьаркыратә напхгаҩыс сарҭеит. Иара убраҟа, Владимир Сафарбеи-иԥа «Ленин иуада» сзалихит, амузеи аиҿкааразы, Гәдоуҭа араион ақыҭақәа зегьы рыҟны аматериалқәа реизгара салагеит: аԥсуаа «Шәҩыуаа» алахәылацәа рпатреҭқәа, Асовет мчра аагаразы иқәԥоз, ареволиуциатә отриад «Кьараз» алахәылацәа зыԥсы ҭаз рыҿцәажәарақәа ҭазыҩуан, рпатреҭқәеи еидыскылон. Лакоба Нестор иҭаацәа здыруаз ауаа срыҿцәажәон. Нестор ижәҩахыруаа рпатреҭқәа, 1937-1940-тәи ашықәс еиқәаҵәақәа ирылаӡыз рсиақәеи рҭынхеи еидыскылон. 1941-1945-тәи Аџьынџьтәылатә еибашьра Ду аҟынтә ихынҳәыз, зыԥсы ҭаз рпатреҭқәеи рнысымҩақәеи реидкылара снапы алакын. Аибашьра Ду аҟынтә ихнымҳәыз, иҭахаз, ибжьаӡыз рысалам шәҟәқәеи рҭынхеи еизызгон. Иара убас аԥсӡқәа еиқәханы иахьыҟаз ахҩылаа ахысхуан. Аԥсуа милаҭтә қәԥара алахәылацәа знысыз амҩа анысҵон.
Еизгаз аматериалқәа Ажәанба Валентина Уасил-иԥҳа илыдылкылон, ашәҟәы иҭалгалон. Усҟан Гәдоуҭатәи акультуратә Хан аҟны методистс аус луан, Владимир Сафарбеи-иԥа идҵала сышҟа цхырааҩыс диаган аҟнытә. Владимир Инал-иԥа, 1906 ш. иргылаз, ахыбра амузеи аартразы акультура аҟәша иарҭарц аҳәара ҟаиҵеит. Асовет аамҭазы ахыбраҟны «агара» уадаҩхеит. Аматериалқәа шеизызгац еизызгон. Ахәылԥазқәа, аиԥыларақәа мҩаԥаагон. Владимир Сафарбеи-иԥа амузеи аартра дшашьҭаз Аԥсны Аџьынџьтәылатә еибашьра иалагеит. Еизгаз аекспонатқәа, апатреҭқәа аӷәтәы шәындыҟәрақәа ирҭаҵаны, Гәдоуҭатәи араион акультура аҟәша ауадаҿы ишьҭаҵан. Ашәындыҟәрақәа иузхмыртуа ихҩан. Уаҟа Нестор Лакоба идҳәалаз апатреҭқәеи аматериалқәеи рацәан. Ашәындыҟәрақәа аибашьра ианалага акультура аҟәшаҿы иаанҳажьыз рҟынтә ибжьаӡыз рацәахеит. Фышықәса имҩаԥызгоз аусура аиҳараӡак башахеит…
413-мши-ҵхи ицоз аибашьра еилгеит. Ана-ара аҵәуабжь злыҩуаз Аԥсны алахь еиқәын. Ауаа зегьы ашәы ршәын… Аибашьра цонаҵы Владимир, зхатәгәаԥхарала еибашьра Аԥсныҟа иааз, иҭахаз рырҽеиреи, рыҩныҟақәа рахь рдәықәҵареи инапы ианын. Аибашьра анеилга хара имгакәан, адабла исит, ахәшәтәырҭаҿы акыраамҭа дышьҭан. Данҭыҵ ақалақь Гәдоуҭа агәҭа игылаз ахыбра амузеи аартразы акультура аҟәша иарҭарц аҳәара еиҭаҟаиҵеит, арзаҳал иҩит. Ажәалагала иадгылеит, амузеи ахыбра арҭеит. Уи ашьҭахь Владимир игәамбзиара иахҟьаны иусура аанижьит. Ихаҭыԥан акультура аҟәша аиҳабыс Ҭыркьба Витали дарҭеит. Амузеи азы ахыбра иалхыз ахәҭак «Ахәыҷтәы библиотека» ҩнан, аҩбатәи ахәҭаҟны «Аныҟәарақәа рхеилак» ыҟан. Азныказ урҭ аҭыԥқәа рзыԥшаара уадаҩхеит аха, иаарласны имҩақәҵахеит.
Амузеи иарҭаз ахыбра шьаҭанкыла аиҭарҿыцра аҭахын. Аибашьра ашьҭахьтәи аекономикатә блокада иахҟьаны абиуџьет аҟны аԥара аҟамзаара ҳара ибзианы еилаҳкауан. Усҟан араион администрациа Ахадас иҟаз Ҭаркьыл Саид Радион-иԥа:– уи аартра ахарџь иаҭаху алаҳҵартә алшара ҳамаӡам… Амузеи аҟаҵаразы зегьы ҳаицхыраароуп– ҳәа ҳаиҳәеит.
Гәдоуҭа араион акультура аусзуҩцәа зегьы ансамбль «Риҵа» акәашацәа, араион арҵаҩцәа… уҳәа ус амузеи аартразы ауснагӡатәқәа шцо заҳаз ауаа ацхыраара ҟазҵоз есааира рхыԥхьаӡара иацлон. Убри аамҭазы Гәдоуҭа араион иҭахаз аибашьцәа зегьы рпатреҭқәа еизызгахьан.
Араион ахадараҿы амузеи азҵааразы Аԥсны Ахада Арӡынба Владислав Григори-иԥа иахь сышцоз расҳәеит. Уи ҩымш шыбжьаз Гәдоуҭа ақалақь агәҭаҿы исықәшәеит Баҭал Гәынбеи Заур Барцыци. Рҩыџьегьы еибашьуан. Баҭал аибашьраҿы ӷәӷәала дхәын. Ҳара амузеи аиҿкаара ҳшаҿу расҳәеит. Аԥсны ахада Владислав Григори-иԥа иахь Баҭали сареи ҳаиццеит. Ихы-иҿы ихаччо даҳԥылеит, ҳидикылеит, дҳацәажәеит. Адкыларҭаҿы ауаа шырацәаҩызгьы. Сышәзыӡырҩуеит – иҳәеит ихы-иҿы лашаӡа. Амузеи аартразы ахыбра шҳамоу Баҭал Гәынба далацәажәеит. Аматериалқәа иеизгоуи, ахыбра ашьақәыргыларазы ихымԥадатәуи атәы сҳәеит саргьы.
Владислав Григори-иԥа, ихааӡа, дҳацәажәо, ҳгәы шьҭихит. Аекономикатә блокада шыҟоугьы, амузеи аартразы иҳалшо зегь ҟаҳҵоит. Иҟоуп аԥсуаа ацхыраара шәырҭартә алшара змоу. Урҭ шәывагыларц сыҽрымаздоит. Шәара шаҟа материал шәзеизго, уи ҳажәлар ирзынхоит. Амузеи ҭоурыхтә баҟаны иаанхоит, наӡаӡа – ҳәа ҳгәы рӷәӷәаны, амҩа ҳақәиҵеит…
Аԥсны Аџьынџьтәылатә еибашьра анеилга ашьҭахь, жәабранмза 17, 1995 шықәсазы ақалақь фырхаҵа Гәдоуҭа агәаҿы амузеи аартын. Усҟан «Абазгиа» ахьӡын, 1996 шықәсазы амузеи аҳәынҭқарратә статус аҭан. Аиааира 10 шықәса анахыҵуаз Владислав Григори-иԥа ирӷьажәҩаны аибашьраан ивагылаз Дбар Сергеи Платон-иԥа ихьӡ ахҵан. Амузеи «Абазгиа» анааҳартуаз Аԥсны Ахада Влади слав Григори-иԥа аибашьцәа Аԥсны Афырхацәа Гериа Романи Геннади Смыри наҟ-ааҟ ивагыланы, ахыбра раԥхьа иҩналеит. Аҭӡқәа рҿы икыдыз аибашьраҿы иҭахаз зегьы рҿаԥхьа дааҭгыланы дхырхәон. Усҟан иаартыз амузеи «Агәалашәаратә зал» аҟны икыдыз иҭахаз рпатреҭқәа Гәдоуҭа араион иалҵыз аибашьцәа ракәын. Аӡәаӡәала рпатреҭқәа данрыхәаԥш ашьҭахь, Владислав Григори-иԥа: – Иахьа Гәдоуҭа ақалақь аҟны имҩаԥысуа ахҭыс даараӡа акраҵанакуеит. Аибашьра анцоз Гәдоуҭа Аԥсны иаҳҭны-қалақьын. Убри аҟынтә еиҳа ииашахон, Аԥсны аибашьраан иҭахаз, зегьы рҭоурыхқәеи, урҭ рпатреҭқәеи еизгазар, усҟан амузеи амҽхак еиҳагьы иҭбаахон. Мрагыларатәи афронт аибашьцәагьы, изызҳауа абиԥарақәа ирдырразы, хымԥада еидкылатәуп,. Аибашьра адәаҿы иҭахаз рыдагьы, иахьаԥсуааз мацаразы иршьыз рсиақәеи рпатреҭқәеи нацҵаны… Иара убас 19-тәи ашәышықәсазы ҳажәлар хырҵәаны, амшын ихҵаз ирызку азал ҟаҵазар, ихьанарԥшуаз рацәаҩхон. Амузеи иаҭаауа аԥсуа жәлар рҭоурых анраҳалак, ианырбалак даҽакала Аԥсны иахәаԥшуеит… Аԥсуаа рыԥсадгьыл ахьчаразы, ахаангьы аӡәгьы иҿаԥхьа рхы шыладмырҟәуаз азы шаҳаҭра амузеи иауазароуп… – иҳәеит.
Владислав Григори-иԥа амузеи илаԥш ахын, еснагь ацхыраара аиҭон, лассы-лассы даҭаауан… Хыԥхьаӡара рацәала амузеи иазаанхеит уи иеиҭаз аекспонатқәа: аԥсуа ашәақьқәа ҩба, арӡны ҳазырҭрақәа, араӡны ҟамақәа ҩба, аҳәса раӡны маҟақәа ҩба, аԥсуа ажәытә кәадыр, Хәыта Аҩӡба иҭыхымҭа уҳәа… Урҭ амузеи еиҭаз хәы-змаӡам аҳамҭақәа «20-тәи ашәышықәса азал» аҟны ахәаԥшҩы ибартә ицәыргақәҵоуп. Есышықәса амузеи аартра амшазы аус ахьынӡаиуаз аҭел даҳзасуан, мамзаргьы Аԥсны Жәлар рпоет Рушьбеи Смыр ила иҿыцу ак ҳзааиҭиуан… Иара ихьӡ зху азал аҟны ирацәоуп инапҩымҭақәа, ахсаалақәа, имаҭәа, раԥхьатәи дызхатәаз аишәа Нодар Ҵәыџьбеи Мацхарашвили Оҭари иҟарҵаз. Уаҟа иқәгылоуп иҩыгақәа, аибашьраан акаҳуеи ачаи злеижәуаз, иара убас амҿы иалхны напыла иҟаҵоу иқьаад ҽыҭқәа зҭеиҵоз ачықьмаџьа.
Аԥсны Аиааира 15 шықәса анахыҵуаз Ҳагба Кьасоуи сареи Аԥсны Раԥхьатәи ахада изкыз афотоальбом ҭҳажьит. Усҟан иара Пицунда дыҟан. Аиааира амш идаҳныҳәалеит, афотоальбом иаҳҭеит. Даара акыраамҭа ҿымҭӡакәа дахәаԥшуан, нас ус дҵааит: – Мрагыларатәи афронтаҿы иҭахаз аибашьцәа ирызку аматериал шәзеизгама?! – ҳәа. Аҭак аҟаҵара сцәыуадаҩын… Секундқәак рышьҭахь, аарла– Аиҳараӡак еизгоуп, аха иаҳзымԥшааз 100-ҩык иреиҳауп, анысҳәа… Владислав Григори-иԥа:– Ишәыԥшаароуп, уи ҳҭоурыхоуп, Аԥсны зхы ақәызҵаз, еиқәзырхаз зегьы рфотоальбом еиқәыршәатәхоит. Ҳаԥсадгьыл зыхьчаз, уи зыԥсҭазаарақәа ақәызҵаз рыхьӡқәа ҳаԥсадгьыл иахаҿны иаанхароуп… – иҳәеит илакҭа хьаауа.
Владислав Григори-иԥа иԥсы ахьынӡаҭаз, иҭахаз ирызкыз афотоальбом аиқәыршәаразы апатреҭқәа сзеидымкылаӡеит. Аиааира 30 шықәса ахыҵразгьы, иҭахаз аибашьцәа 111-ҩык рфотосахьақәа ԥшааӡамкәа иаанханы иҟан. Еиҳараҩык рҭыӡҭыԥқәа ԥсахын, аибашьра иахҟьаны. Абраҟа аижәлантәқәеи урҭ здыруази ацхыраара ҟарҵон. Ҷыдала иӡбахә ҳәатәуп Амҷба Рауль Варлам-иԥа. Уи зпатреҭқәа ыҟамыз рсиа исҭеит, асиа инақәыршәаны рпатреҭқәеи рнысымҩақәеи нарыцҵаны амузеи иеиҭеит. Зхатәгәаԥхарала иааны еибашьуаз, иаҳзымԥшааз рыхьӡқәеи рыжәлақәеи, рабхьӡқәеи анҵаны иҭацәу арамкақәа кыдуп. Иҭахаз аибашьцәа ирызку афотоальбом аҭыжьра иазырхиоуп. Амузеи аҿы аибашьра иадҳәалаз аекспонатқәа маҷымкәан еидкылан. Еизаҳгаз рацәахеит, иахьықәаҳҵоз аҭыԥқәа ҭшәахеит. Убри аҟнытә, 2012 ш. Аԥсны Ахадас иҟаз Анқәаб Алеқсандр Золотинск-иԥа иахь арзаҳал ҳҩит. Амузеи иацырҵарц, аиҭарҿыцра азҵаара иахәаԥшырц. Дахаҵгылеит, игылаз ахыбра аҭыԥан идыргылеит аихагыла ду аха, иара убри ашықәсан аргыларақәа зегьы аанкылан. Фышықәса жәанызқь инеиҳаны аекспонатқәа ашәындыҟәрақәа ирҭаҵәахны еихагылан. Шаҟа шәҟәы ҳҩыз, хыԥхьаӡара рымаӡам.
2018 ш. амузеи аҩнуҵҟатәи аусқәа, усҟан Аԥсны Ахадас иҟаз Рауль Ҳаџьымба идҵала ирыцҵахеит. Иаартын хә-залк: «Агәалашәаратә зал» (1706-ҩык аибашьра адәаҿы иҭахаз ирызку) «Ар рхадацәа рзал», «Аҟазареи аибашьреи»,«Владислав – иацы, иахьа, уаҵәы», «Ахьаа» – амҳаџьырра иазку азал.
Иаанхаз азалқәа: !1941-1945-тәи Аџьынџьтәылатә еибашьра Ду», «1937-1940 ашықәсқәа раан харада ахара зыдҵаны ирӡыз», «20-тәи ашәышықәса азал» иҷыдоу аҩнымаҭәа рҭахын. Урҭ азалқәа раартразы Аԥсны Ахадас иҟаз Бжьаниа Аслан Гьаргь-иԥа ифондала иаахәан шықәсқәак раԥхьа.
С. П. Дбар ихьӡ зху Аԥсны Жәлар Рџьынџьтәылатә Аҳәынҭқарратә музеи азалқәа ааба аартуп. Амузеи 1995 шықәса жәабранмза 17 рзы иаартыз сынтәа 30 шықәса ахыҵит. Уи ихьыҵәцараха Ақалақь фырхаҵа Гәдоуҭа аҭоурых аҽагәылак игылоуп.
Араҟа ҳазну ашықәс нҵәаанӡа «Владислав – иацы, иахьа, уаҵәы» зыхьӡу ацәыргақәҵеи аиԥыларақәеи мҩаԥгалахоит.
Гугуца Џьыкырба